Τα λείψανα των αγίων σήμερα προσκυνούνται με θρησκευτική ευλάβεια, μετακομίζονται σαν ιερά αντικείμενα και φυλάσσονται σε ναούς ή μοναστήρια. Κανένας ναός δε θεωρείται τέλειος χωρίς αυτά. Ακόμη θεωρούνται θαυματουργικά.
Από πότε άρχισε η αντίληψη αυτή για τα λείψανα των Αγίων;
Η αντίληψη αυτή άρχισε από τον 4ο αι. μ.Χ. Δεν είναι αποστολική παράδοση. Στην αρχή εκδηλώθηκε απλή ευλάβεια για τα λείψανα, αργότερα όμως έγινε τυφλή δεισιδαιμονία που την εκμεταλλεύτηκαν οι καλόγεροι.
Τι έδωσε αφορμή για να δείξουν οι Χριστιανοί ενδιαφέρον για τα λείψανα;
Αφορμή έδωσαν οι φήμες για την ανεύρεση του «τίμιου σταυρού» τον 4ο αι. μ.Χ. Μικρά κομμάτια από αυτόν τα πουλούσαν πολύ ακριβά σε πλούσιους ευσεβείς χριστιανούς. Τόσο ήταν το ενδιαφέρον των πιστών, ώστε αυξήθηκαν πάρα πολύ αυτοί που ήθελαν να αποκτήσουν τίμιο ξύλο, με αποτέλεσμα αυτό να λιγοστεύει και ο κόσμος ν’ ανησυχεί, ότι σύντομα θα τέλειωνε, χωρίς να μπορέσουν όλοι να προμηθευθούν ένα κομμάτι. Τότε ακριβώς διαδόθηκε, ότι οι ενδιαφερόμενοι να μην ανησυχούν, γιατί το τίμιο ξύλο είχ θαυματουργική ιδιότητα να μη λιγοστεύει, παρόλα τα κομμάτια που έκοβαν από αυτό. Στην πραγματικότητα άρχισαν να πουλούν κομμάτια από άλλα ξύλα. Αυτό οδήγησε στο εμπόριο και την εκμετάλλευση.
Με τα γεγονότα αυτά, το ενδιαφέρον των Χριστιανών να αποκτήσουν κάποιο ιερό αντικείμενο, ξύπνησε μέσα τους. Τότε στράφηκε η προσοχή τους στα λείψανα. Οι τάφοι σκάβονταν και τα οστά διαμοιράζονταν σαν κειμήλια, ιερά αντικείμενα και φυλαχτά, που πίστευαν ότι είχαν θαυματουργικές ιδιότητες.
Ποια στάση κράτησε η Εκκλησία στο θέμα αυτό;
Πολλοί ευσεβείς κληρικοί έβλεπαν τον κίνδυνο της δεισιδαιμονίας και αντέδρασαν. Όμως γενικά η Εκκλησία το δέχθηκε. Θέλησαν μάλιστα να αυξήσουν την περιουσία της Εκκλησίας με την πώλησή τους, κυρίως στους κατοπινούς αιώνες. Αυτό έγινε αιτία εκμετάλλευσης. Μαζί με τα γνήσια πουλούσαν και λείψανα αγνώστων αγίων. Αναφέρεται και η περίπτωση στη Γαλλία, που τάφος που προσκυνιόταν σαν τάφος αγίου, ανακάλυφθηκε ότι ανήκε σε κάποιο ληστή.
Η εξάπλωση της αντίληψης αυτής ενισχύθηκε με οράματα και θαύματα που εφευρέθηκαν από καλογήρους για να βεβαιώσουν ότι τα λείψανα είναι γνήσια και να ενθαρρύνουν την πίστη σ’ αυτά.
Πώς δικαιολογεί την προσκύνηση των λειψάνων σήμερα η Εκκλησία;
Προσπαθεί να την δικαιολογήσει με δυο περιπτώσεις που αναφέρονται στη Γραφή.
- Πρώτο: Έξοδος ιγ’ 10. Ιησούς του Ναυή κδ’ 32. Παραλαβή των λειψάνων του Ιωσήφ από την Αίγυπτο και ενταφιασμός τους στη γη Χαναάν.
- Δεύτερο: Β’ Βασιλέων ιγ’ 21. Περίπτωση ανάστασης πεθαμένου, όταν έπεσε στον τάφο του Προφήτη Ελισσαιέ.
Μήπως οι περιπτώσεις αυτές διδάσκουν την προσκύνηση των λειψάνων;
ΟΧΙ. Η πρώτη περίπτωση αναφέρει απλά, ότι κατόπιν επιθυμίας του Ιωσήφ, ο λαός Ισραήλ μετέφερε τα οστά του από την Αίγυπτο και τα έθαψε στον τάφο των Πατέρων του. Τα οστά δεν τα λάτρεψαν, απλώς τα έθαψαν.
Η δεύτερη περίπτωση αναφέρει το θαύμα που έκανε ο Θεός με τα οστά του Προφήτη του, για να τον τιμήσει μπροστά στο λαό ακόμη και πεθαμένο, ώστε να πιστέψουν στο Λόγο που τους είχε κηρύξει.
Ο λαός Ισραήλ δεν ξέθαψε τα οστά, δεν τα προσκύνησε, δεν τα μετέφερε στο Ναό, ούτε απέδωσε σ’ αυτά θαυματουργικές ιδιότητες. Το θαύμα έγινε μόνο μια φορά και δεν επαναλήφθηκε.
Πουθενά στην Αγία Γραφή δεν αναφέρεται ότι πρέπει να προσκυνούμε και φυλάσσουμε σε Εκκλησίες τα λείψανα των Αγίων. Ποτέ δεν μας ενθαρρύνει ο Θεός να στρέφουμε την προσοχή μας σ’ αυτά, παρά μόνο στο Σωτήρα μας Κύριο Ιησού Χριστό, που είναι αναστημένος και ζωντανός. Μόνο Αυτός μας σώζει και μπορεί να μας βοηθήσει σε κάθε μας ανάγκη.
Τα λείψανα που υπάρχουν σήμερα είναι γνήσια;
Μετά τη μεγάλη νοθεία των λειψάνων τόσους αιώνες, είναι πολύ αμφίβολο αν και αυτά, που θεωρούνται σήμερα σα λείψανα αγίων, είναι γνήσια. Αλλά και αν υπήρχαν γνήσια οστά των αγίων σήμερα, δε μας επιτρέπεται από τον Θεό η προσκύνησή τους, ο χαρακτηρισμός τους σαν ιερά αντικείμενα, και η απόδοση σ’ αυτά θρησκευτικής ευλάβειας και τιμής. Τέτοιο πράγμα δε δίδαξαν οι Απόστολοι και δεν ήξεραν οι Χριστιανοί των πρώτων αιώνων. Αυτό είναι μια παράδοση ανθρώπινη, αντίθετη με το θέλημα του Θεού. Δεν είναι αποστολική παράδοση.
Εάν ο Θεός κάνει ένα θαύμα μέσο ενός αντικειμένου, επιτρέπεται εμείς να το πάρουμε και να το προσκυνάμε;
Όχι, δεν επιτρέπεται. Στην Παλαιά Διαθήκη και στην Καινή, ο Θεός έκανε θαύματα μέσω διαφόρων αντικειμένων και όμως οι πιστοί ποτέ δεν τα πήραν να τα προσκυνήσουν ή να τα σεβαστούν σαν ιερά αντικείμενα.
Παραδείγματα:
α) το ξύλο που έριξε ο Μωϋσής στα ύδατα της Μερά και γλυκάθηκαν. Έξοδος ιε’ 23-26.
β) το χάλκινο φίδι που ύψωσε ο Μωϋσής στην έρημο. Αριθμοί κα’ 4-9. Αυτό αργότερα έγινε αντικείμενο λατρείας κατά παράβαση του θελήματος του Θεού. Για να τακτοποιηθεί αυτή η παράβαση, το πήραν και το κατάστρεψαν. Α’ Βασιλέων ιη’ 4.
γ) το ιμάτιο του Χριστού που άγγιξε η αιμορροούσα. Λουκάς η 43-48.
δ) Τα μανδήλια και τα περιζώματα του αποστόλου Παύλου στην Έφεσο. Πράξεις ιθ’ 11-12.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Η προσκύνηση των λειψάνων δεν είναι αποστολική παράδοση. Προήλθε από την άγνοια των ανθρώπων της εποχής του τετάρτου αιώνα μ.Χ. Δεν συμβιβάζεται με την πνευματική ζωή των γνήσιων χριστιανών και είναι αντίθετη με το θέλημα του Θεού.
(Από το βιβλίο ΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ – ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΕΣ ή ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ)
(στο επόμενο «Η ΠΑΝΑΓΙΑ»)
Για τις αντιγραφές
Παρασκευάς Σ. Αϊβαλής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου